In december 1883 vertrok Vincent uit Drenthe naar zijn ouderlijk huis in Nuenen. Een dappere stap, want Vincent was sinds kerstmis 1881 niet meer bij zijn ouders thuis geweest (die destijds nog in Etten woonden). Vincent voelde weliswaar geen warm onthaal in Nuenen, maar hij mocht wél blijven en de mangelkamer als atelier inrichten.

Alhoewel de familieverhouding beter konden, wilde Vincent al na een korte tijd niet meer weg uit Nuenen omdat hij zo ontzettend hield van de omgeving en de bevolking. Vincent werkte in weverijen, buiten op het land en op zijn atelier ijverig aan studies van Brabantse types. Ook trok hij er op uit om landschappen te schilderen. De werking van kleur had zijn bijzondere aandacht. De vele figuurstudies die Vincent maakte resulteerden erin dat hij, inmiddels vol vertrouwen in zijn eigen kunnen, een groot figuurstuk maakte: De aardappeleters.

Vincent kwam regelmatig in Eindhoven, waar hij zijn verf kocht en schilderles gaf aan Willem van de Wakker, Anton Kerssemakers en Antoon Hermans. Voor laatstgenoemde maakte hij ontwerpen voor schilderingen in de eetzaal van diens woonhuis.

Vincent was geheel afhankelijk van zijn broer Theo voor de financiën, want het lukte nog niet zijn kunstwerken te verkopen. De relatie tussen Vincent en Theo was door het uitblijven van verkopen gespannen en de verwijten van Vincent aan het adres van Theo waren fors. Toch bleef Theo, die als kunsthandelaar in Parijs werkte, Vincent maandelijks 150 francs sturen in ruil voor enkele werken. Ze maakten de afspraak dat vanaf dat moment alle schilderijen die Vincent maakte ook eigendom van Theo waren. 

Na enige tijd in het atelier bij zijn ouders gewerkt te hebben, zocht Vincent een ruimer atelier en vond dat bij Johannes Schafrat. Toen zijn vader in maart 1885 overleed aan een hartaanval, verhuisde Vincent niet lang daarna uit huis om ook in het atelier te wonen. Hij fantaseerde erover naar Antwerpen te gaan in de hoop dat hij zijn werk daar wél zou kunnen verkopen en verder kon leren. Uiteindelijk vertrok hij 24 november 1885 naar die stad.